Minggu, 04 November 2012



PAMAHBAH
1.1 PARINDIKAN PANYELEHAN
            Bali sampun kaloktah indik kaasrian jagat nyane, nika sane makrana wong duranegarane kadaut manah ipun pacang mawisata ka jagat bali.
            Kaasrian inucap maabantang antuk seni lan budaya sabe gumanti mawit ring Agama Hindune. Seni lan budaya punika sampun prsida nyusup ring jeroning anggen parajan baline, macihna ring parilaksana. Bebaos utawi pajar maka miwah cihnaning daging pakaunane sane tan mari kasadarin antuk ulahing seni lan budayane. Sinanlih tunggil inucap inggih punika seni sastra. Seni sastra punika kaloktah kabaos : adiguna basa.
            Kruna kasusastraan punika mawit saking basa sansekerta: linganipun: sastra. Polih pangater “ka” miwah pangiring “an” kasanding dados : Kasusastraan. Sastra kawangun antuk kruna “sas” miwah “tra. Sas mateges : Nyikut= Nyukat utawai ngukur (mengukur). Tra mateges : Piranti (sarana=alat). Dados ipun: sastra= aksara piranti malajahin tutur kaweruhan (ilmu pengetahuan) taler dados kabaosang: sastra punika peplajahan, wawarah utawi pitutur. Susatra teges ipun : sesuratan sane becik/ utama utawi luih.
            Teges pastikanyane : Kasusastraan inggih punika palaning reriptayan sane kawiawara (Hasil daya cipta pengarang besar) malarapan antuk pawisik, sane kaiket antuk bahasa aksara lengut/ lembut.
Sastra bali punika sampun ketah kauningin antuk Aksara Bali. Inggih aksara Baline punika, kawentenanne manut pigunanipun, tur kaperang dados 3 soroh, luire : Wre Sastra, Swalalita miwah Modre. Wre Sastra, wenten plekutus aksara wianjananipun, akehipun : ha, na, ca, ra, ka, da, ta, sa, wa, la, ba, ga, ma, nga , pa, ja, ya nya. Aksara suaranipun 6, luire : a, i, u, e, o, e
            Santukan jagate ngancan-ngancan limbak, makeh wong duranegarane rauh, pamekas saking jagat India, makta aksara Pallawa, punika raris ngawewehin Aksara Bali, dados 47. “Warnastu sapta caturyah, Swarascami catur dasah, Wyanjanakan tringtringsat, Wargastu pancawingsatih” Akeh aksarane 47; aksara swara 14, wyanjana 33, warga wantah 5. Punika sami kabaos aksara Swalalita.
             Ring sastra puniki lakar maosang makudang-kudang uger-uger lan punapi aksara sane keanggen mangda patut lan cocok sareng uger-uger nyane. Sinalih tunggil aksarA punika, inggih punika aksara
j  miwah ü.
1.2 KAWIGUNAN
            1. Mangde para semetoon baline tan lali tekenin budaya bali.
            2. Budaya bali sane mawasta aksara bali mangda tan ical krana pengaruh asing.
            3. Ngajegang kaasrian baline manut teken sastra-sastra sane sampun ketah ring bali.
1.3 PASIAKRANA
            1. Napi uger-uger Aksara Ja
            2. Ngranjing Ring warga aksara napi aksara Ja punika
            3. Napi nike Aksara Ja Jera
            4. Sapunapi Distribusi Aksara Ja jera
1.4 WATES BEBAOSAN
            Bebaosan ring makalah puniki inggih punika wantah analisis piranti aksara j miwah aksara ü mangda karya niki pacang prasida maguna ring masyarakat, santukan indik daging nyane nlatarang napi sane yukti lan patut kaanggen antuk nyurat aksara bali antukang kasikian aksara Ja miwah Ja jera.






ADIAYA II
UNTENG BEBAOSAN
UGER-UGER AKSARA BALI
j  MIWAH ü
2.1   Aksara  j
            Aksara Ja inggih punika silih sinunggil aksara wyanjana sane prasida ngwangun
makudang-kudang kruna lan sane sampun ketah keanggen ring basa bali lumbrah.
aksara puniki madue gantungan sekadi  ‘ ‘
é  . indik ngwangun kruna minakadi ring nyurat sinalih tunggil nyane kruna “Kranjang”. kÉzé*.
2.1.1  Warga Aksara
            Aksara wyanjana madrebe pepalihan dados 5 paos sane mawasta warga aksara utawi sane kabaos Panca Walimuka. Warga aksara inucap minakadi Kantya,Talawya,Murdanya,Dantya,miwah Ostya. Inggih punika :
No
Aksara/ Warga
Alpa prana
Mahaprana
Alpa prana
Maha prana
Ana suara
Arda suara
Usma
Wisarga
1
Kantia
K
¼
g
f
å
-           
-           
h
2
Talawia
C
È
j
ü
z
y
]
-           
3
Murdania
`
~
y
Y
x
r
[
-
4
Dantia
T
q
d
a
n
l
s
-
5
Ostia
P
8
b
v
m
w
-
-

Lan aksara
j   puniki ring warga aksara ngranjing ring warga aksara Talawya.
            2.1.2  Artikulasi utawi cara kerja piranti raosan talawya
            Vokal miwah konsonan Talawya (Palatal, tekak) kerauhin antuk manggihin layah ring talu (palatum, tekak), inggih punika langit-langit lembut  taler ngarauhang vokal sareng konsonan warga aksara ring talawya.
           2.1.3  Sukating Aksara Ja sareng gantungan nyane.
            Ring sajeroning sukating aksara bali, aksara
j      puniki polih sukating wantah apacraken kirang.


2.2  Genah aksara sane kapatutang
              A.  Depan : Conto ring sajeroning kruna, inggih punika :
             Jaran                        =         
jrn/.
             Jamu                       
                                                                                                       =            jmu.
                                                                         Jakanan                    =          jknn/.


2.3 Distribusi Aksara Ja
            2.3.1  Rangkepan Aksara
j manut ring sajeroning uger-uger nyurat nyane.
            Ring sajeroning kruna lingga yening wenten aksara
n    kagantung antuk aksara j wenang aksara n   punika mauwuh dados aksara z
Skema                       y
                   Talawia     - - - - - - - - - - (ñj)
                                                          x
                 Murdania           
     x             Dantia                            n                       

  




Warga dantia ring skema punika kanggen ring sumbu X, santukan dados Basis ring
sajeroning gerak artikulator,
Warga aksara sane lian kaanggen ring sumbu Y, santukan gerak artikulator ring titik-titik
artikulator magenah ring baduur.
            Mangkin n vertikal lan j horizontal, kadadosan n+j dados ñ (ny) utawi n punika dantia
lan wuwuh dados ny (talawia).
Conto ring sajeroning kruna :
            Panji    =          pzéi.
                                                Sanja   =          szé.
                                                Penjor  =          epezé(o.  MsL.
              2.3.2 Rangkepan aksara
                                                Uger-uger nyane: Ring sajeroning kruna lingga yening wenten aksara d kagantung antuk aksara z  wenang aksara punika mauwuh dados aksara j
conto : yjñ.
Ring sajeroning lengkara:  hupcrpitÉyjñenh)enÓosmæunÐm(gê*.
2.4  Pengangge aksara
Aksara bali,wenten sane mawasta pengangge aksara antuk ngwangun kruna sane patut sareng vokalnyane. Inggih punika :
            ● Tedong         ( . . .
o     ) + j = jo kadadosang Jᾱ
            ● Ulu               (. . .
. i. .) + j = ji kadadosang Ji
            ● Suku              (. . .
u. .) + j = ju    kadadosang Ju
            ● Taleng          (e. . . .) + j = ej kadadosang
            ● Pepet           (. . .
) . . ) + j  = j) kadadosang Je
            ● Taleng Tedong (
e . . . .o) + j = ejo  kadadosang Jo
            Bisah                        (. . . .;) + j = j;  kadadosang Jah
2.5  Aksara ü  (Ja jera)
                                               
Aksara Ja jera inggih punika wastan antuk silih sinunggil aksara indik aksara bali sane melambangkan bunyi /ɟ/ sane karuntutin olih bunyi /h/. Yening kasurat ring aksara latin kadadosang /jha/.
 Wangun aksara Jha puniki yening kacingakin sekilas pateh tekenin aksara Aikara utawai Airsania sane kaanggen indik mengeja vokal /a;i/.
            2.5.1  Warga Aksara
                                               
Ring warga aksara, aksara Jha puniki ngranjing ring warga talawia.
            2.4.2  Sukating Aksara Ja jera.
            Lan ring sukating aksara polih wantah duang ceraken tedun.
                                                      

2.6  Distribusi Aksara Ja jera.
            Aksara Ja jera ketaah nyane keanggen antuk nyurat basa non-bali minakadi Basa sansekerta lan Basa Jawa Kuno utawai basa kawi.
Ipun polih wangun aksara sane pateh sareng aksara Airsania inggih punika  ü
Yening wenten kruna
ü(l\áá,
Aksara ü  ring kruna punika kawastanin Airsania.lan yening wenten kruna n^ür,  aksara  ü kawastanin Ja jera. Akasara Ja jera punika langka utawi jarang kaanggen indik nyurat ring basa bali, pateh sareng aksara  ¼ (Kha) Lan    È (Cha). Aksara Ja jera wantah kauningin krunan ipun silih sinunggil nyane wantah kruna Nirjhara (kolam),
 
Ring aksara bali inggih punika :
n^ür.
Lan Aksara Ja jera puniki tan madue gantungan.


ADIAYA III
WASANA ATUR
3.1  Cutetang bebaosan.
            Aksara Ja inggih punika silih sinunggil aksara wyanjana sane prasida ngwangun makudang-kudang kruna lan sane sampun ketah keanggen ring basa bali lumbrah.
● Distribusi Aksara JA.
            A. Depan : Conto ring sajeroning kruna, inggih punika :
            ● Jaran                        =         
jrn/.
            ● Jamu                        
                                                                                                =          jmu.
B. Tengah
1. Rangkepan Aksara j manut ring sajeroning uger-uger nyurat nyane.
            Ring sajeroning kruna lingga yening wenten aksara
n    kagantung antuk aksara j wenang aksara n   punika mauwuh dados aksara z
Conto ring sajeroning kruna : 
 Panji    =          pzéi.
                                                Sanja   =          szé.
                                                Penjor  =          epezé(o.  MsL.
Uger-Uger Aksara ü  (Ja jera)
                                               
Aksara Ja jera inggih punika wastan antuk silih sinunggil aksara indik aksara bali sane melambangkan bunyi /ɟ/ sane karuntutin olih bunyi /h/. Yening kasurat ring aksara latin kadadosang /jha/.

Distribusi Aksara Ja jera.
            Aksara Ja jera ketaah nyane keanggen antuk nyurat basa non-bali minakadi Basa sansekerta lan Basa Jawa Kuno utawai basa kawi.
Aksara Ja jera langka utawi jarang kaanggen antuk nyurat ring basa bali, pateh sareng aksara
 ¼ (Kha) Lan    È (Cha). Aksara Ja jera wantah kauningin krunan ipun silih sinunggil nyane wantah kruna Nirjhara (kolam),
 
Ring aksara bali inggih punika :
n^ür.
Lan Aksara Ja jera puniki tan polih gantungan.










KEPUSTAKAAN
Sukating Aksara Bali : Ida Kade surioka, 2006.
http://id.wikipedia.org/wiki/Ja_jera
Celah-celah kunci Pasang Aksara Bali. : Nengah Tinggen, 1993
LKS SMA Kelas X, XI, XII : Tahun 2007-2009